قطعاً آلبرت انیشتین را می‌شناسید؛ آیا می‌دانید که وی تا سن 7 سالگی در صحبت‌کردن دچار مشکل بود؟ ‌‌‌‌هم‌چنین در دوران تحصیل در یادگیری دروس مشکل داشت، به‌طوری که معلمش اعلام کرد که او به درد هیچ کاری نمی‌خورد. با توماس ادیسون نیز قطعاً آشنا هستید. اطرافیان وی از جمله پدرش در کودکی به او برچسب احمق و کند ذهن می‌زدند؛ چرا که او در زمینه‌ی پیشرفت در دروس مدرسه با مشکل مواجه بود و در اکثر اوقات یک دانش آموز ضعیف قلمداد می‌شد. جالب است بدانید که هر دوی این افراد نابغه دارای اختلالی به نام اختلال یادگیری‌ بودند؛ پس اگر کودکتان دچار اختلال یادگیری‌ست، لطفاً ناامید نباشید و هر چه سریع‌تر برای درمان و کمک به او اقدام کنید. در ادامه‌ی مقاله به توضیح انواع اختلالات یادگیری، نحوه‌ی تشخیص و درمان آن‌ها می‌پردازیم؛ پس با ما همراه‌باشید.

اختلال یادگیری چیست؟

به گفته‌ی ویکی‌پدیا: «هر اختلالی که در آن موفقیت تحصیلی فرد، با توجه به سن و آموزش و هوش و يا براساس آزمون‌های معیار خواندن و نوشتن و محاسبه، از آنچه انتظار می‌رود بسیار کمتر باشد، اختلال یادگیری توصیف می‌شود». این اختلال نوعی اختلال عصب‌شناختی است. کودکان مبتلا به آن نسبت به دیگران از بهره‌ی هوشی کمتری برخوردار نیستند؛ بلکه در خیلی از موارد باهوش‌تر از هم‌سالان خود هستند. تفاوت آن‌ها با دیگران در نحوه‌ی پردازش مغز آن‌هاست. به‌طوری که در یادگیری دروس به شیوه‌ی معمول دچار مشکل می‌شوند. متاسفانه در گذشته کودکان مبتلا به این اختلال را الفاظ ناشایستی خطاب می‌کردند؛ اما در سال 1963، اصطلاح ناتوانی در یادگیری جایگزین این الفاظ شد. امروزه برای توصیف این نوع از اختلال از واژه‌ی اختلالات یادگیری استفاده می‌شود. علائم این اختلال در همه‌ی کودکان یکسان نیست و در زمینه‌های مختلفی خود را بروز می‌دهد. 

انواع اختلال‌های یادگیری

همان‌طور که گفتیم اختلال یادگیری در همه‌ی کودکان یکسان نیست. در این بخش به بررسی متداول ترین اختلالات یادگیری می‌پردازیم.

اختلال یادگیری در ریاضی

این کودکان در زمینه‌ی یادگیری ریاضیات دچار مشکل می‌شوند. در کودکانی که به این اختلال دچار هستند، معمولاً حافظه‌ی دیداری، تمرکز و حساسیت شنیداری دچار مشکل می‌شود. در مدرسه این کودکان معمولاً در تمامی دروس جز درس ریاضی نمرات قابل قبولی کسب می‌کنند. این نوع از اختلال در مدارس رایج است؛ اگر کودک شما دچار این اختلال است بهتر است او را سرزنش نکرده و به‌دنبال راهکار مناسب بگردید.

اختلال یادگیری در نوشتن

برخی از دانش آموزان در زمینه‌ی نوشتن نیاز به کمک دارند. این کودکان معمولاً در املانویسی مشکل دارند. اگر کودکتان در املانویسی مشکل جدی دارد و از مشکلات بینایی و شنوایی نیز برخوردار نیست، ممکن است دچار اختلال یادگیری در نوشتن باشد. نوع دیگری از اختلالات یادگیری نوشتاری وجود دارد که به آن نارسانویسی می‌گویند. مثلاً کج‌ نوشتن، خیلی کمرنگ نوشتن، زاویه دار نوشتن، فاصله‌دادن زیاد میان کلمات و نادرست در دست‌گرفتن قلم را می‌توان از مثال‌های این اختلال دانست.

اختلال یادگیری در خواندن

از شایع‌ترین اختلالات یادگیری می‌توان به اختلال خواندن اشاره کرد. این نوع از اختلال می‌تواند مسبب ضعف در دروس مختلف و افت تحصیلی شود؛ چرا که قدم اول یادگیری دروس مختلف خواندن کتب درسی است. این نوع از اختلال و سایر اختلال‎های یادگیری حتماً باید توسط یک کارشناس حرفه‌ای تشخیص داده شود؛ اما بهتر است بدانید که این کودکان ممکن است متن را لغت به لغت بخوانند، کلمات را به درستی درک نکنند و یا به نقطه‌گذاری‌ها توجه نشان ندهند. برخی از اختلالات خواندن سطحی و اکتسابی هستند. این نوع از اختلال‌ها به سادگی قابل درمان‌اند؛ مثلاً کودکی که در خانه و اجتماع به گویش محلی صحبت می‌کند، ممکن است در خواندن متون فارسی در مدرسه دچار مشکل شود که این نوع از مشکل به‌راحتی قابل حل‌شدن است. اما برخی دیگر از انواع این اختلال عمقی و تحولی هستند که در اینصورت پروسه‌ی درمان بیشتر طول می‌کشد و حتی ممکن است کودک به کمک معلم خصوصی و افراد حرفه‌ای دیگر احتیاج پیدا کند.

علائم و نشانه‌های اختلال یادگیری

تشخیص قطعی این اختلال‌ها فقط و فقط برعهده‌ی متخصصین مربوطه ‌است؛ اما چند علائم هشدار نیز وجود دارند که اگر والدین در سنین مختلف متوجه این نشانه‌ها در فرزندشان ‌شدند می‌توانند برای تشخیص بهتر به پزشک و متخصص مراجعه‌‌کنند.

کودکان 5 ساله و کوچک‌تر

• داشتن ضعف در تمرکز
• مشکل در در دست‌گرفتن خودکار و مداد
• مشکل در صحبت‌کردن و تاخیر در آغاز صحبت‌کردن
• مشکل در یادگیری روزهای هفته و رنگ‌ها و شکل‌های مختلف
• تلفظ اشتباه بیش از حد معمول
• مشکل در بستن بند کفش و دکمه و زیپ لباس

کودکان پیش‌دبستانی

• تلفظ اشتباه بیش از حد کلمات
• مشکل در پیدا‌کردن کلمه‌ی مناسب
• مشکل در درک ریتم و قافیه
• مشکل در پیروی از دستورالعمل‌های روتین
• مشکل در کنترل خودکار و مداد و ماژیک و...
• مشکل در بستن بند کفش و دکمه

دانش‌آموزان کلاس اول تا سوم

• مشکل در تلفظ کلمات
• هماهنگی حرکتی ضعیف
• کند‌بودن در یادگیری مهارت‌های تازه
• مشکل در یادگرفتن مفاهیم پایه‌ی ریاضی
• مشکلات در دست‌گرفتن قلم و ماژیک
• قاطی‌کردن حروف و کلمات به‌طور پیوسته. مثلاً استفاده از ج به جای خ
• در ترکیب حروف و صداها برای ساختن کلمات جدید مشکل دارند.

اختلال یادگیری در کودکان 10 تا 13 سال

• مشکل در املای کلمات
• دست‌خط بد
• مشکل در ریاضیات
• پرهیز از خواندن متون با صدای بلند
• مشکل در سوالات تشریحی
• نامرتب‌بودن اتاق و میز و...
• مشکل در شرکت در بحث‌های کلاسی

آیا اختلال یادگیری قابل درمان است؟

بله. این اختلال نقص نیست بلکه نوعی بیماری‌ست که با صبوری و کمک‌گرفتن از افراد حرفه‌ای و متخصص قابل حل است. اگر متوجه علائم اختلال یادگیری در فرزند دلبندتان شدید، برای تشخیص قطعی حتماً باید به یک متخصص مراجعه نمایید. برخی از این اختلال‌ها طبق تشخیص متخصص با روش‌های تدریسی مناسب و کاردرمانی حل می‌شوند. برای درمان اختلالات عمیق‌تر ممکن است نیاز به تجویز دارو در کنار کاردرمانی حس شود. در پروسه‌ی درمان پس از والدین، معلمان نقش پررنگی را برعهده دارند. معلمان دلسوز و کاربلد با انگیزه و عشق به کودکان دچاراختلال یادگیری آموزش می‌دهند و هرگز آن‌ها را تحقیر نمی‌کنند. همین عامل باعث افزایش انگیزه و امید در کودک شده و به پروسه‌ی درمان بسیار کمک می‌کند.